શ્રીલંકાના રસ્તા પર પાકિસ્તાન, ટાટા સહિતની આ કંપનીઓનો પાકિસ્તાનમાં મોટો કારોબાર, હવે શું થશે?

પાકિસ્તાનની હાલત ખૂબ જ ખરાબ છે. દેશની અર્થવ્યવસ્થા તેના સૌથી ખરાબ તબક્કામાંથી પસાર થઈ રહી છે. વિદેશી મુદ્રા ભંડારમાં સતત ઘટાડો થઈ રહ્યો છે. ગયા વર્ષે શ્રીલંકામાં જેવી સ્થિતિ જોવા મળી હતી તેવી જ સ્થિતિ હવે પાકિસ્તાનમાં દેખાઈ રહી છે. પાકિસ્તાનમાં કંપનીઓની હાલત પણ ખરાબ છે અને તેની અસર ટાટા, જિંદાલ જેવી એ કંપનીઓને પણ થઈ રહી છે જે ભારત સાથે સંબંધિત છે. આવી સ્થિતિમાં મોટો સવાલ એ છે કે આ કંપનીઓનું શું થશે?

પાકિસ્તાનમાં પણ ટાટાનું નામ 

ટાટાનું નામ માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનમાં પણ ગુંજે છે. દેશમાં ટાટા પાકિસ્તાન કોર્પોરેટ ક્ષેત્રનું મોટું નામ છે. ટેક્સટાઈલ બિઝનેસ સાથે જોડાયેલી આ કંપની પાકિસ્તાનમાં ખૂબ જ નામના ધરાવે છે. વર્ષ 1991 માં, ટાટા ટેક્સટાઇલ મિલ્સ લિમિટેડ, મુઝફ્ફરગઢ-પંજાબમાં પ્રથમ કોટન યાર્ન ઉત્પાદન યુનિટની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. આ પછી, કંપનીનો વ્યવસાય એટલો વધ્યો કે ટાટા સ્પિનિંગ ઉદ્યોગમાં થ્રેડનું માનક બની ગયું.

વર્ષ 1997માં ટાટા ટેક્સટાઈલ મિલ્સ લિમિટેડની શરૂઆત પછી, કંપનીએ પાકિસ્તાનની પ્રથમ સ્પિનિંગ મિલ હોવાને કારણે, ISO-9002 પ્રમાણપત્ર મેળવ્યું. આ પછી, કંપનીએ વર્ષ 2004 માં યુનિટ-2 થી ઉત્પાદન શરૂ કરીને તેના વ્યવસાયનો વિસ્તાર કર્યો. હવે આ કંપનીનું પાકિસ્તાનની આર્થિક પ્રગતિમાં મહત્ત્વનું યોગદાન છે. પરંતુ હાલમાં દેશમાં જે આર્થિક કટોકટી જોવા મળી રહી છે તેના કારણે આ કંપનીનો બિઝનેસ પણ જોખમમાં છે.

જિંદાલના બિઝનેસનો પાકિસ્તાન સાથે સંબંધ 

એક સમયે, દેશની બીજી સૌથી મોટી સ્ટીલ કંપની જિંદાલ સ્ટીલ વર્ક્સ (JSW) ના એમડી ભારતીય ઉદ્યોગપતિ સજ્જન જિંદાલનો પણ પાકિસ્તાનમાં મોટો બિઝનેસ રહ્યો છે. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, ભારતીય ઉદ્યોગપતિ સજ્જન જિંદાલ અને પાકિસ્તાનના પૂર્વ વડાપ્રધાન નવાઝ શરીફ વચ્ચેના વ્યાપારી સંબંધો જાણીતા છે. સ્ટીલ ઉદ્યોગ ઉપરાંત, જૂથ ઊર્જા ક્ષેત્રે પણ સક્રિય છે. ત્યાં હાજર આ જૂથના વ્યવસાયને અસર થવાની સંભાવના છે. એક રિપોર્ટ અનુસાર, સજ્જન જિંદાલના નવાઝ શરીફ પરિવારના ઇત્તેફાક ગ્રુપ ઓફ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ સાથે લાંબા સમયથી બિઝનેસ સંબંધ છે. તે પંજાબમાં એક મુખ્ય સ્ટીલ ઉત્પાદક છે. હવે નવાઝ શરીફનો ભત્રીજો તેમના વતી બિઝનેસ સંભાળી રહ્યો છે.

ભારતમાં ચાલતી આ કંપની પર પણ સંકટ 

પાકિસ્તાનમાં ભારતીય કંપનીઓની વાત કરીએ તો રૂહ અફઝાનું નામ પણ સામે આવે છે. જો કે હવે તે પાકિસ્તાનમાં પોતાનો ધંધો કરી રહી છે, પરંતુ તેની શરૂઆત ભારતમાંથી જ થઈ હતી. 1906માં ગાઝિયાબાદમાં હકીમ હાફિઝ અબ્દુલ મજીદે આને શરુ કરી હતી. હાકિમ હાફિઝના મૃત્યુ બાદ તેના પુત્રો અબ્દુલ હમીદ અને મોહમ્મદ સઈદે પાકિસ્તાનમાં આ બિઝનેસ શરૂ કર્યો હતો. 1920માં તે ત્યાં એક મોટી બ્રાન્ડ બની ગઈ. ભારત સહિત સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રખ્યાત આ નામ પર આર્થિક દુર્દશાનો પડછાયો છવાયેલો જોવા મળે છે.

આ ભારતીય કંપનીઓમાં પાકિસ્તાનના પૈસા 

એક અહેવાલ મુજબ, પાકિસ્તાનમાં બિઝનેસના સંદર્ભમાં ન માત્ર ભારતીય બ્રાન્ડ્સને જ નુકસાન સહન કરવું પડી શકે છે, પરંતુ સેંકડો ભારતીય કંપનીઓ કે જેમાં પાકિસ્તાનીઓનો હિસ્સો છે, તેમની સામે પણ સંકટ ઉભું થઈ રહ્યું છે. તેમાં ટાટા સ્ટીલ, બિરલા કોર્પોરેશન, હિન્દુસ્તાન યુનિલિવર, એસીસી સિમેન્ટ જેવા નામો છે. ભારતીય કંપનીઓમાં પાકિસ્તાનીઓની હિસ્સેદારી અંગે કસ્ટોડિયન ઓફ એનિમી પ્રોપર્ટી ડિપાર્ટમેન્ટના રિપોર્ટ અનુસાર, દેશની 109 પબ્લિક લિસ્ટેડ કંપનીઓમાં પાકિસ્તાનીઓનો હિસ્સો છે.

અન્ય એક અહેવાલ મુજબ ભારતમાં 577 કંપનીઓ એવી છે જેમાં પાકિસ્તાનના લોકોના પૈસાનું રોકાણ થયું છે અને તેમાંથી 266થી વધુ કંપનીઓ ભારતીય સ્ટોક એક્સચેન્જમાં લિસ્ટેડ છે જ્યારે 318 કંપનીઓ નોન-લિસ્ટેડ છે. આ સાથે વિદેશી કંપનીઓની હાલત પણ નાજુક છે, જેમાં એટલાસ ઓટોનું નામ સામેલ છે, જે હોન્ડા મોટર્સની સાથે પાકિસ્તાની ઓટોમોટિવ ક્ષેત્રનું સૌથી મોટું નામ છે.

આ માલની નિકાસ પર અસર

પાકિસ્તાનના આંકડા વિભાગના જૂના આંકડાઓ પર નજર નાખીએ તો જુલાઈ 2021 થી માર્ચ 2022 સુધીમાં ભારતથી પાકિસ્તાનમાં નિકાસ $0.0021 મિલિયન હતી, જે ગયા વર્ષે $0.0662 મિલિયન હતી. ભારતથી પાકિસ્તાનમાં નિકાસ કરવામાં આવતા માલસામાનમાં કાચા ખનિજો, તબીબી અને સર્જિકલ સાધનોનો સમાવેશ થાય છે.